Zelforganiserende teams; de rol van de organisatiestructuur
In veel zorgorganisaties wordt gewerkt met zelforganiserende (zorg)teams.
Zelforganiserende (zorg)teams zijn ontstaan om de kwaliteit van zorg en het werkplezier te verhogen. Helaas hebben ze niet altijd dit effect zoals we uit de praktijk weten. In sommige organisaties zijn deze ontwikkelingen dan ook weer (deels) teruggedraaid.
Bij de evaluatie van zelforganiserende (zorg)teams wordt vaak geen aandacht besteed aan de rol van de organisatiestructuur hierin. Terwijl de theorie laat zien dat de manier waarop dit is vormgegeven, een belangrijke rol speelt in het succes van zelforganisatie.
Het UKON onderzocht met een systematische literatuurstudie op welke manier kenmerken van de organisatiestructuur van zorginstellingen een rol spelen in het succes van deze teams (dus een betere kwaliteit van zorg en meer werkplezier). Ze gaan hierbij uit van zorgteams. Hieronder een samenvatting van de resultaten van dit onderzoek.
De definitie die ze gebruiken voor zelforganiserende teams is als volgt: “Een groep individuen met diverse vaardigheden en kennis, met gezamenlijke autonomie en verantwoordelijkheid om taken inter-afhankelijk te plannen, beheren en uitvoeren om een gemeenschappelijk doel te bereiken.”
De organisatiestructuur is in het onderzoek uitgewerkt in vier kenmerken:
- (De)centralisatie. Dat is de mate waarin beslissingsbevoegdheid binnen of buiten het team ligt.
- Specialisatie. Dat is de mate waarin een team verantwoordelijk is voor alle zorg voor een cliënt.
- Formalisatie. Dat is de mate waarin het werk wordt gestuurd door regels en procedures.
- Functionele concentratie. Dat is de mate waarin taken gericht zijn op een specifieke cliëntgroep of op alle cliënten.
De resultaten bevestigen dat bovenstaande kenmerken een belangrijke rol spelen bij het succes van zelforganisatie. Een lage hoeveelheid structuurkenmerken draagt bij aan autonomie, samenwerking en kwaliteit van zorg en werk. Hieronder vallen gezamenlijke (horizontale) besluitvorming, betrokkenheid bij tactische en strategische beslissingen en minder hiërarchische lagen (dus decentralisatie). Maar ook een breed takenpakket bij de teams (weinig specialisatie), weinig regels, veel flexibiliteit (lage formalisatie). Wat betreft kleine teams en het wel of niet werken met vaste contactpersonen voor cliënten (functionele concentratie) zijn de resultaten wat meer gemixt.
Nu is het natuurlijk niet zo eenvoudig als het lijkt. Sommige kenmerken kunnen tegelijkertijd ook een negatieve invloed hebben. Zo zorgt een platte organisatie ook voor bijvoorbeeld minder carrièremogelijkheden. En draagt een breed takenpakket bij het zorgteam enerzijds bij aan meer cliënt tevredenheid omdat er meer continuïteit en vertrouwdheid ervaren wordt. Maar kan het er ook voor zorgen dat het niet lukt om al die taken uit te voeren. Het toebedelen van taken aan een behandelteam valt onder meer specialisatie, omdat je taken buiten het zorgteam legt. Hierbij wordt het belang van goede samenwerking en communicatie benadrukt. Als er sprake is van effectieve samenwerking, draagt het bij aan betere kwaliteit van zorg en meer werkplezier. Het gaat dus over het vinden van een balans tussen teveel en te weinig structuurkenmerken. Wanneer de mate van structuur heel laag is, kan dit een negatief effect hebben op zelforganiserende teams. Omdat er teveel taken en verantwoordelijkheden bij het team komen te liggen. Dit kan zorgen voor overbelasting van de teams. De onderzoekers zeggen hierover dat het belangrijk is om te kijken naar de volwassenheid van een team en de taken daarop aan te passen en om zorg te dragen voor een goede ondersteunende infrastructuur van o.a. ICT systemen en scholing. Tot slot wordt nog benoemd dat er wat betreft protocollen onderscheid gemaakt moet worden tussen routine taken en niet routine taken. Want die laatste laten zich juist niet goed vangen in protocollen.
Door kennis te hebben van deze kenmerken en hoe die zelforganisatie beïnvloeden, kun je ook op organisatieniveau meedenken waar mogelijkheden voor verbetering liggen.
Er zijn nog geen reacties.
Ga naar de loginpagina
op: 1 oktober 2025