Tussen wal en schip

Om goed samen te werken is het belangrijk van elkaar te weten wat je in huis hebt. Op deze studiemiddag geeft collega Ingrid van der Ven een uitgebreide inkijk in de keuken van de GGZ-ouderen en presenteren twee collega's van Noorderbreedte een good practice, waarbij samenwerken tussen VVT en GGZ vruchtbaar blijkt. 

Belang van samenwerken 

Ingrid van de Ven, klinisch psycholoog met brede ervaring in zowel ouderenzorg als GGZ met ouderen en inmiddels met volwassenen, benadrukt het belang van samenwerken. Goede samenwerking draagt bij aan efficiënte, betaalbare en kwalitatief goede zorg. Gebruik maken van elkaars expertise geeft kruisbestuiving en meer voldoening in het werk.   

Gewoon doen dus, zou je denken. Maar samenwerken is niet zo eenvoudig als het lijkt. Ten eerste werkt onze ‘losse Nederlandse cultuur’ niet bevorderlijk. Daarnaast zijn er behoorlijk wat verschillen in werkcultuur: een andere taal (DSM versus beschrijvend), verschillende wettelijke kaders zijn (bijvoorbeeld de kaders van WVGGZ versus WZD), verschillende verantwoordelijkheden en andere financiële schotten. We kijken allemaal met onze eigen bril naar situaties. Samenwerken kost bovendien tijd en vraagt ook om loslaten van je eigen professionele autonomie. Voor goede samenwerking is het belangrijk om helder voor ogen te houden welk probleem er speelt en welk doel we hebben. Erken dat deze waarden soms in botsing kunnen komen vanuit de verschillende perspectieven. Gezien de vaak complexe hulpvragen, vraagt samenwerking om open in gesprek gaan en focussen op morele verantwoordelijkheid en niet op regels en wetten. 

Tussen wal en schip? 

Welke cliënten lopen risico om tussen wal en schip te belanden? Mede door wachtlijsten en bezuinigingen, is de GGZ kritisch welke cliënten ze wel en niet in behandeling nemen. Risicovol voor wal-en-schip problematiek zijn vooral om cliënten met multiple en/of wisselende klachten. Maar ook ‘te lichte’ problematiek kan maken dat iemand tussen wal en schip valt. Psychiatrische problematiek van bewoners van verpleeghuizen, zoals suïcidaliteit, leidt ook nogal eens tot handelingsverlegenheid. Het is belangrijk te weten waar GGZ-instellingen zich over het algemeen wel of niet op richten. 

Vraagstellingen voor de GGZ: 

• neuropsychiatrische problematiek  
• psychiatrische stoornissen met co-morbiditeit 
• ernstige psychiatrische aandoeningen (EPA) zoals bipolaire stoornissen, schizofreniespectrum stoornissen, persoonlijkheidsstoornissen 
• consultatie psychiatrische problematiek in de VVT  

Geen vraagstelling voor de GGZ:  

• zorgproblemen, zoals het vinden van een passende woonvorm 
• gedragsproblemen  
• cognitieve problemen 
• diagnostiek zonder behandeltraject 
• milde psychische problematiek 

Adviezen voor samenwerking met de GGZ in de praktijk 

Goede samenwerking vraagt om regie: Wees alert op wie de regie heeft en waarop. Het kan behulpzaam zijn om een regietandem te hebben; bijvoorbeeld een tandem van een psycholoog uit het verpleeghuis gecombineerd met een SPV-er uit de GGZ. Kijk of de problematiek van de cliënt überhaupt op te delen is in deelgebieden of dat het als één overkoepelend probleem behandeld moet worden. Maak als psycholoog uit de VVT duidelijk wat je verwacht van de GGZ als je contact met hen legt: overname, samenwerking of consult? Communiceer transparant en vraag actief om verheldering van wederzijdse verwachtingen. Goede persoonlijke contacten tussen professionals in verschillende organisaties maakt samenwerking altijd gemakkelijker.   

Good practice vanuit Noorderbreedte: beste van twee werelden 

Ellen Okkema (gz-psycholoog) en Zarah de Jong (PIOG) van Noorderbreedte presenteren een good practice op het gebied van samenwerking tussen VVT en GGZ. Op de GP+ locatie, Toutenburg, wonen ouderen die naast psychiatrische ook op andere domeinen zorgvragen hebben (sociaal, somatisch, cognitief). De locatie is een voorbeeld van het combineren van wonen op een WLZ -locatie met expertise uit de ggz. Op deze GP+ locatie wordt gewerkt met sociotherapeutische leefmilieus. Samenstelling van de groep, dagbesteding, bewegingsvrijheid, de benaderingswijze van de zorgmedewerkers en de inrichting van de woningen zijn aangepast aan de mogelijkheden van bewoners op het gebied van zelfredzaamheid en eigen regie. Zo is er een passende woonomgeving voor mensen met uiteenlopende achtergronden en problematiek, waar voorheen vaak geen goede woonzorg voor geboden kon worden. 

Als voorbeeld het verhaal van een alleenstaande 53-jarige vrouw, afkomstig uit Kenia en bekend met PTSS, depressies, alcoholverslaving en gediagnosticeerd met een ‘histrionische persoonlijkheidsstoornis’. Zelfverwaarlozing en ontregelde diabetes leidden tot veel ziekenhuisopnames. Haar kinderen zijn uit huis geplaatst en zij had op het moment van Toutenburg in beeld kwam geen contact meer met hen. Verder was er geen sociaal netwerk. In de thuissituatie waren wel periodes waarin het wat beter ging, maar lukte het niet om stabiliteit te creëren. Ze werd aangemeld bij Toutenburg met het vermoeden op een Korsakovsyndroom. Na diagnostiek bleek dit niet het geval. Ze kwam wonen op de GP+. Door het creëren van een veilige, gestructureerde omgeving met dagbesteding, kon het zorgteam haar langzaam leren kennen, veiligheid bieden en ontstond er ruimte voor herstel. Uiteindelijk kwam het zover dat ze openstaat voor behandeling van haar traumaklachten, waarvoor zij nu is aangemeld bij een GGZ organisatie die cultuur-sensitieve traumabehandeling kan bieden. Een volgende stap kan zijn herstel van relaties in het gezin en opbouw van een sociaal netwerk. 

Conclusies 

De voordrachten, intervisies en discussie met de aanwezigen leiden tot de volgende conclusies: 

• Samenwerken tussen GGZ en VVT, gaat niet vanzelf. Het vraagt om extra inspanning van alle betrokkenen. 
• Blijf de cliënt als geheel zien en diens (veronderstelde) behoeften centraal stellen. 
• Wees duidelijk in wat je verwacht van een samenwerkingspartner 
• Stel concrete doelen voor de korte termijn en evalueer regelmatig.  
• Blijf niet zoeken naar de perfecte woon- of behandelsetting, die bestaat vaak niet, maar zorg voor een veilige, accepterende omgeving en haal aanvullende expertise van buiten. 
• Investeer in goede relaties met de partners in de regio.