De kracht van positieve supervisie

Kritisch naar ons eigen handelen kijken, maakt ons als psychologen tot goede professionals. We hebben vaak voldoende (al dan niet te veel) aandacht voor wat we beter hadden kunnen doen in onze werkzaamheden. Die kritische zelfreflectie beschermt ons tegen (te veel) onbewuste onbekwaamheid. Maar dat kritisch kijken naar onszelf heeft niet alleen positieve effecten, want mijn ervaring is dat het het werk ook een stuk zwaarder kan maken dan het zou hoeven zijn. Dat maakt dat ik me afvraag; waar ligt de grens tussen ‘gezonde’ en ‘ongezonde’ kritische reflectie? We hebben misschien al snel de neiging om door te slaan in die zelfreflectie. En zo gaat het middel zijn doel – namelijk, leren – eigenlijk voorbij.  

Lang dacht ik dat zelfkritiek de enige manier was om te leren, want 'van fouten kan je leren'. Toch merkte ik dat mijn werkbegeleiding me soms zwaar viel; telkens maar focussen op wat beter is nou niet altijd opbeurend en goed voor je zelfbeeld. En toen kwam daar de GZ-opleiding. Ik mocht supervisie gaan volgen. Wat een cadeau is dat! In de supervisie ging het al snel over het vinden van een balans als het gaat om die kritische zelfreflectie. Toen mij echter werd verteld dat ik minder kritisch moet zijn, landde dat niet helemaal. In mijn hoofd was ‘kritisch zijn’ tenslotte verbonden aan ‘leren’. Zou ik wel genoeg blijven leren als ik wat van die zelfkritiek liet varen? Mijn supervisor leek zich daar niet zo druk over te maken. Zij legde uit vooral te werken vanuit het gedachtegoed van de positieve supervisie: 'het gaat juist om stilstaan bij wat je goed hebt gedaan en daarop verder bouwen'. Inmiddels ben ikzelf een paar maanden onderweg met mijn supervisor en de positieve supervisie en… ik ben om! 

Positieve supervisie is gebaseerd op ideeën vanuit de positieve psychologie en oplossingsgerichte therapie. De positieve psychologie is gericht op de dingen die goed gaan in het leven: positieve emoties, betekenisvolle verbindingen met anderen, bijdragen aan de wereld. Positieve psychologie werkt proactief en preventief. Het helpt je om een ‘buffer’ te ontwikkelen, oftewel je draagkracht te vergroten. Oplossingsgerichte therapie gaat over het inzetten van iemands sterke kanten en hulpbronnen om een probleem aan te pakken.  

Het is interessant om met een wetenschappelijke bril te kijken naar positieve supervisie, want; waarom werkt dat nou zo goed? Psycholoog Rick Hanson (schrijver van het boek 'Geheugen voor geluk', 2014) beschrijft in zijn boek hoe we een anti-aanbaklaag hebben voor positieve ervaringen en klittenband voor negatieve ervaringen. Het brein reageert actiever en heeft een beter geheugen voor negatieve herinneringen. Het is daarom belangrijk om zelf bewust nadruk te leggen op wat goed gaat. Onderzoek toont ook aan dat elke dag opschrijven van dingen die goed gingen, mensen écht gelukkiger maakt. En hoewel we dus klittenband hebben voor negatieve ervaringen, is het brein zeker ook ingesteld op het leren van dingen die je goed hebt gedaan (Histed, Pasupathy & Miller, 2009). Die leerervaringen nemen we mee en we kunnen het geleerde dus generaliseren naar nieuwe gebeurtenissen. Onderzoek geeft ook bewijs voor het idee dat focussen op positieve emoties (zoals trots) je beeld verbreedt (‘broaden-effect’) en je helpt om in de toekomst ook meer op zoek te gaan naar positieve emoties (‘build-effect’; Frederickson, 2001, 2002, 2003).  

Hoe gaat positieve supervisie dan in zijn werk? Volgens Frederike Bannink, psycholoog en auteur van het boek 'Positieve supervisie en intervisie', gaat de supervisie in 4 stappen: 1) het formuleren van een doel voor de supervisie, 2) het vinden van je al aanwezige sterktes en vaardigheden, 3) werken aan vooruitgang door sterktes te benadrukken, en 4) reflectie. Neem eens een kijkje in het boek van Frederike of dit artikel. 

Zelf merk ik dat een aantal maanden van positieve supervisie mij al veel heeft opgeleverd. Het heeft mij vertrouwen vergroot in mijn psychologisch handelen. Het heeft me bewuster gemaakt van hoe en waarom ik dingen doe. Ik ben me bewuster van de werkzame componenten van mijn handelen; die componenten kan ik in de toekomst daardoor bewuster gaan inzetten. Maar misschien wel het belangrijkste; mijn kritische stemmetje is wat kleiner geworden en dat maakt mijn draagkracht en werkplezier groter. En dus zit ik net wat vaker met een voldaan gevoel op de fiets terug naar huis.  

En tenslotte... hoe zorgen supervisoren er eigenlijk zelf voor niet te verzanden in zelfkritisch denken? Supervisoren die bij de PgD zijn aangesloten kunnen in ieder geval een keer per jaar inspiratie bijtanken in een jaarlijkse workshop, waarin naast ontmoeting en intercollegiale uitwisseling altijd ook een inhoudelijk thema centraal staat. Voor de workshop op vrijdag 6 juni a.s. staat het thema Motiveren centraal. Inschrijven kan nog net!