Seksualiteit en intimiteit bij ouderen

Oudere cliënten en hun partners zijn vaak terughoudend in het bespreken van hun seksuele behoeftes of zorgen. En dat terwijl er belangrijke vragen, wensen en/of problemen zijn op dit gebied. De terughoudendheid kan komen door gêne, door de veronderstelling dat seksuele problemen behoren bij het ouder worden, of uit angst voor de reactie van de professionals. Ondanks deze reserve zouden veel ouderen de gelegenheid, als die er was, aangrijpen om seksuele zaken te bespreken. Helaas spreken ook psychologen, andere behandelaren en zorgmedewerkers niet gemakkelijk over seksualiteitsbeleving en intimiteit met hun oudere cliënten. Dit kan voortkomen uit handelingsverlegenheid, schaamte of door eigen normen en waarden die meespelen. Of simpelweg omdat ze onvoldoende kennis hebben over dit domein en niet de juiste woorden kunnen vinden voor het gesprek. 

Vooral binnen de muren van de zorginstelling zijn er vaak belemmeringen ten aanzien van de vervulling van seksuele behoeften. Denk bijvoorbeeld aan het gebrek aan privacy in het verpleeghuis of veranderingen in de beleving van intimiteit door ziekte en dementie. Seksualiteit wordt dikwijls pas besproken wanneer er sprake is van problematisch gedrag, zoals seksuele ontremming. En als seksueel grensoverschrijdend gedrag aan het licht komt, wordt er vaak al snel ingezet op het reguleren van het ontremde gedrag al dan niet met inzet van medicatie. Terwijl de visie van zorginstellingen juist veelal gebaseerd is op motto’s als ‘de cliënt centraal’, ‘werken vanuit de behoefte van de cliënt’ en ‘versterken van eigen regie’. Seksualiteit maakt hier onlosmakelijk deel van uit. Er is dus nog veel te winnen in welzijn en gezondheid, waarbij psychologen een belangrijke (voorbeeld)rol vervullen.

Na de cursus weet de cursist:

• Wat gangbare wensen en problemen zijn van cliënten in de ouderenzorg met betrekking tot seksualiteit.
• Wat van de invloed is van verschillende ziektebeelden en medicatie op seksualiteit.
• Hoe de eigen normen en waarden en daarbij behorende grenzen het eigen hulpverlenerschap beïnvloedt.
• Hoe seksualiteit met oudere cliënten bespreekbaar te maken en zorgmedewerkers hierin te coachen.
• Hoe om te gaan met seksueel grensoverschrijdend gedrag en een zorgteam hierin te begeleiden.
• Hoe je als psycholoog actief kan bijdragen aan het implementeren van aandacht voor seksualiteit als onderdeel van de dagelijkse zorg.

Docenten:
Ingrid van Kempen, GZ-psycholoog, gerontoloog en seksuoloog bij Brabantzorg. Ingrid is landelijk expert op het gebied van seksualiteit bij ouderen, geeft veel voorlichting en scholing en verschijnt met enige regelmaat in de media. Zie bijvoorbeeld: https://twitter.com/tijdvoormax/status/963812346282913792

Sandra Hock, GZ-psycholoog, seksuoloog NVVS-SH en ParkinsonNet therapeut bij Brabantzorg. Naast haar werk in het verpleeghuis werkt Sandra binnen haar eigen praktijk voor seksuologie en geeft zij supervisie.

Eelke Visser, psycholoog bij ZorgSpectrum, medewerker en docent PgD.