Het bekloppen van drie woorden: oud, kwetsbaar en multimorbiditeit

Op 12 oktober jl. heeft Cees Hertogh zijn afscheidsrede uitgesproken. Voor psychologen werkzaam in de ouderenzorg is het de moeite om deze te lezen (zie bijlage). In zijn verhaal staat hij stil bij een drietal woorden. Woorden die wij heel regelmatig gebruiken in de ouderenzorg. Oud, kwetsbaar en multimorbiditeit. Woorden die vaak gedachteloos gebruikt worden. Hoe mooi om stil gezet te worden bij de betekenis en impact ervan. 'Daarom bekloppen filosofen woorden en begrippen en bevragen ze hun geschiedenis en verworven betekenis: wat zeggen ze ons en wat verzwijgen ze' aldus Hertogh in zijn rede.

Oud

Cees Hertogh zegt dat we allemaal ouder wordende mensen zijn. Ouder worden begint op de dag dat je geboren wordt (en eigenlijk nog eerder) en ondergaan we vervolgens iedere dag.  Ouder worden  en de ouderenzorg is daarmee niet iets wat alleen de ouderen aangaat, maar alle mensen. Hierna staat hij stil bij ageism. De term die gebruikt wordt om te verwijzen naar negatieve stereotypen en dicriminatie van ouderen. Treffend laat hij zien dat ageisme nog steeds ons denken en handelen beïnvloedt. En dat een ogenschijnlijk positief geluid zoals het pleiten voor succesvol ouder worden ook een voorbeeld is van ageism. Omdat het niet het eerlijke verhaal vertelt over ouder worden. ‘Op een gegeven moment krijgen we allemaal te maken met kwetsbaarheid en zorgafhankelijkheid.’ In navolging van een Canadese filosofe roept Cees ons op om vanaf een jaar of 50 de term oud te omarmen als een identiteit die de moeite waard is om te verwerven en niet iets wat we met hand en tand moeten bestrijden.

Kwetsbaar

Ook het woord kwetsbaar wordt tegen het licht gehouden. Hij is, net als zo’n 10 jaar geleden geen voorstander van de medicalisering van dit begrip. Het maakt kwetsbaarheid tot iets wat bestreden moet worden. En draagt het bij aan ageisme. Dat je gefaald hebt als het niet gelukt is om succesvol oud te worden en je daarmee de maatschappij op kosten jaagt. Cees doet een voorzet voor een ander perspectief op kwetsbaarheid. We zijn allemaal kwetsbaar. De mate waarin verschilt, is in sommige perioden van ons leven groter en dan heb je meer zorg en expertise nodig. ‘Leven is veranderen. Veranderen is verouderen, van meet af aan.’ Dit maakt dat je op den duur te maken krijgt met afnemende fysieke vermogens. Dat is normaal. Het gaat dan om het kunnen aanpassen aan en  accepteren van deze veranderingen en de gevolgen daarvan.

Multimorbiditeit

Tot slot staat hij stil bij het woord multimorbiditeit. Een verlegenheidsterm omdat het medisch denken eigenlijk uitgaat van enkelvoudige ziekten. Dit past niet voor de ouderen (in de ouderenzorg). Die komen niet met een enkelvoudige klacht maar met een verzameling van problemen die zich in een persoon bevinden en samenhangen. Door ze als losse problemen aan te pakken, helpen we de persoon niet verder en is de kans groot dat je het zelfs erger maakt. Het vraagt om een meer persoonsgerichte benadering, ‘waarbij het - in navolging van Hippocrates - belangrijker is om te weten welke persoon de ziekte heeft, dan welke ziekte de persoon heeft.’ Dus niet vragen: ‘Wat is uw klacht?’ Maar vragen:  ‘Wat is belangrijk voor u in uw leven en hoe kunnen we daarbij helpen en daar  in gesprek gezamenlijk een antwoord op proberen te vinden.’

Conclusie/overweging?

Ouder worden en kwetsbaarheid horen bij het leven en vragen eerder om acceptatie dan om bestrijding ervan. Door als maatschappij te erkennen dat dit onvermijdelijk is, hier op te anticiperen en met elkaar het gesprek te hebben over wat belangrijk en betekenisvol is in het leven, ondanks of misschien wel dankzij het ouder worden, zal dit onze kwaliteit van leven en waardering van het ouder worden ten goede komen. 

.