Psychologie voor de hele organisatie

En zet je als vakgroep je psychologische kennis en ervaring ook buiten de spreekkamer in? Dat was het thema van de studiemiddag op 1 oktober 2025 in Bussum met maar liefst 5 sprekers. Live, digitaal en opgenomen. Als psycholoog in de ouderenzorg hebben we allerlei rollen. We zijn behandelaar, opleider, wetenschapper en/of diagnosticus. De rol die wat meer naar de achtergrond lijkt te verschuiven, is die van instellingspsycholoog. Terwijl je in die rol zoveel kan betekenen.

Met behulp van een enquête hebben we gekeken op welke manieren de vakgroep psychologie invloed uitoefent op het beleid. De enquête is medio september uitgezet onder 87 organisaties. We hebben van 36 vakgroepen een reactie. We gaven onze overall invloed een 5,4. De conclusies: De WZD functionaris is een succes. Vrijwel overal zijn psychologen wzd functionaris. Dat deze rol wettelijk verankerd is, helpt hierbij. We doen ook veel aan scholing. En alle collega’s participeren in werk- of projectgroepen binnen hun organisatie. Velen van ons zijn betrokken bij het opstellen, borgen, bijstellen en evalueren van een mens-, woon- en zorgvisie. Waarbij de kanttekening dat wat collega’s hieronder verstaan, wisselt en er vooral input wordt geleverd, maar dat vaak niet duidelijk is wat hier mee gebeurd. Daadwerkelijk een collega psycholoog (gedragskundige) in het management is zeldzaam en de weg naar het MT wordt vaak (nog) niet gevonden.

Binden en boeien

Hierna volgde een presentatie van de collega’s van Noorderbreedte. Ingrid en Joskha beide werkzaam als Gz-psycholoog bij Noorderbreedte lieten met hun verhaal zien hoe belangrijk het is om je vakgroep op orde te hebben en te houden. Ze namen ons mee in de manier waarop zij dit samen met hun collega’s opgebouwd hebben. Door te binden en te boeien zijn ze gegroeid van 10 naar 31 collega’s. Uit hun verhaal kwam goed naar voren hoe ze vanuit verbinding wisten aan te sluiten bij en gebruik te maken van ontwikkelingen in de organisatie. Belangrijke bouwstenen hierbij waren o.a. het opzetten van een vakgroepvoorzittersoverleg (VVO), de omslag van medisch naar welzijnsmodel, profileren binnen en buiten de organisatie, goede relaties met management, het belang van opleiden wordt breed gedeeld en ondersteunt binnen de organisatie, aandacht voor onderlinge verbinding, ontwikkeling en plezier binnen de vakgroep. 

Het perspectief van een bestuurder

Vervolgens kwam Margje Mahler, bestuurder bij Sensire en van huis uit ouderenpsycholoog aan het woord in een opgenomen interview met Irène. Zij ziet een belangrijke rol weggelegd voor psychologen binnen de VVT. Niet alleen als individuele behandelaar maar juist voor de hele organisatie. Onze kennis van o.a. gedrag(sverandering), weerstand en het omgaan met en verdragen van risico’s is zeer bruikbaar op instellingsniveau. Margje merkt dat dit nog niet gebeurd en als ze contact heeft, dit vaak op cliëntniveau is. Ze vraagt zich af waar de belemmering zit om wel deze rol te pakken. Haar advies: Maak gebruik van natuurlijke momenten en/of bestaande rollen zoals bijv. de WZD functionaris of bijeenkomsten over de toekomst. Kijk naar competenties van collega’s en wie dit leuk vinden en kies 1 aanspreekpunt. Om de zorg toekomstbestendig te maken, moeten we het anders organiseren. Psychologen kunnen hierbij een verbindende rol spelen.  

Zeggenschap met behulp van de PAR

Myrthe Otten, Gz psycholoog bij Kennemerhart nam ons mee in de ontwikkeling van de PAR, de Professionele Advies Raad binnen haar organisatie. Invloed vergroten op kwaliteit van zorg en kwaliteit van leven was haar drijfveer. Om vanuit inhoudelijke expertise inspraak te hebben op beleid en strategie. De PAR is hier geschikt voor. De PAR is een zeggenschapsorgaan wat bestaat uit verschillende disciplines en wat een adviesorgaan is voor de bestuurder. Myrthe liet zien hoe je hier mee aan de slag kan gaan en deelde haar ervaringen met het opzetten van en deelnemen aan de PAR. Ze kwam tot de conclusie dat psychologen een hoop te bieden hebben: het opbouwen van (behandel)relaties, expertise op het gebied van gedrag, gedragsverandering, gedragsbeïnvloeding en kwaliteit van leven, sterk in visie, vertrouwd met meerzijdig partijdigheid en in staat tot kritisch denken. Allemaal in de zeggenschap is haar boodschap! Het is leerzaam, het vergroot je werkplezier en geeft de kans om competenties te ontwikkelen en pionieren.

De rol van een 1^e gedragskundige

De afsluiter was Annet van de Velde; Gz-psycholoog en 1^e gedragskundige bij Oosterlengte en inhoudelijk leidinggevende van de psychosociale dienst. Zij vervult een vrijwel unieke rol in Nederland (er is nog een andere collega met dezelfde rol), die is ontstaan nadat er gekozen was om echt over te stappen van medisch naar welzijnsmodel. Met behulp van haar maandelijkse behoefte aan biefstuk, voorkeur voor Marvel films en haar liefde voor haar partner liet ze treffend het belang zien van een zorgvisie waarin de mens, het leven en relaties centraal staan.  In de rol van 1^e gedragskundige kan zij bijdragen aan het vormgeven, uitdragen, versterken en verankeren van de zorgvisie van haar organisatie. De 1^e gedragskundige is in haar organisatie buiten de lijn geplaatst met directe toegang tot de Bestuurder. Ze is altijd aanwezig bij het directie overleg. Ze heeft geen eindverantwoordelijkheid maar de taak om het inhoudelijk perspectief te borgen. Dit doet ze samen met de 1^e geneeskundige. Ze zitten er niet namens de vakgroepen maar als vertegenwoordiging van het bredere inhoudelijke perspectief. Door aan tafel te zitten kun je meepraten en denken. Haar advies: Ga het gewoon doen! Waarbij ze benadrukt dat een 1^e gedragskundige een middel is en geen doel op zich. Er zijn meerdere wegen die naar Rome leiden. Als je zeggenschap goed organiseert via een PAR of op een andere manier en goede dingen kan doen, is het misschien al prima geregeld. Wat vooral belangrijk is volgens Annet: sta open voor alle verschillende perspectieven en ga het gesprek aan. Daar kunnen we als psycholoog een voorbeeld in zijn. Onze kracht is juist onze genuanceerdheid en ons vermogen te wikken en te wegen.

Conclusie

We hebben als psychologen een hoop expertise die we breder kunnen inzetten dan enkel als individueel behandelaar. Daar zijn we ons niet altijd van bewust, vergeten we wel eens of we weten niet zo goed hoe. De mooie voorbeelden tijdens de studiemiddag gaven hiervoor een hoop inspiratie. Het kan nl. op allerlei manieren. Door een PAR, een VVO, het bouwen aan een stevige vakgroep, een 1^e gedragskundige of in je rol als WZD functionaris. Met goede relaties als basis. Hierbij komen onze genuanceerdheid, ons vermogen te verbinden en onze meerzijdige partijdigheid goed van pas. Om te bouwen aan een goede, richtinggevende mens- en zorgvisie binnen onze organisaties en zo aan kwaliteit van leven van ouderen in Nelderland. Waarbij het wel belangrijk is om zeggenschap te verankeren binnen je organisatie, zodat het niet afhankelijk is van personen.